Jackie Stewart - "Braveheart" w Formule 1

Sir John Young Stewart przyszedł na świat 11 czerwca 1939 roku w Milton w Dumbartonshire w Szkocji i znany jest bardziej po prostu jako Jackie Stewart. Jego ojciec ścigał się motocyklami i jednocześnie rozwijał biznes samochodowy sprzedając Jaguary, tak więc dostęp Jackiego i jego starszego brata Jimmy'ego do aut był ułatwiony. Ponadto Jimmy był pierwszą osobą w rodzinie, która próbowała swych sił w sportach samochodowych. Jego występy nie budziły jednak entuzjazmu w rodzinie, a to ze względu na fakt, iż często rozbijał auta w czasie rywalizacji. Jimmy był nawet członkiem oficjalnego zespołu Jaguar, ale zrezygnował całkowicie ze ścigania się po wypadku, do jakiego doszło w 1955 roku w Le Mans.

Jackiego też interesowało ściganie się, ale spore obawy ku temu miała matka. Po pierwsze miał on niemałe kłopoty w szkole i ostatecznie edukację zakończył mając 15 lat. Dopiero później zdiagnozowano, że ma dysleksję, co oczywiście mogło mieć wpływ na jego postępy w nauce (lub ich brak). Po drugie chciała, aby młodszy syn nie narażał się na takie niebezpieczeństwo jak Jimmy, który cieszył się sporym szacunkiem w okolicy, a to przede wszystkim ze względu na udział w Grand Prix Wielkiej Brytanii Formuły 1 w 1953 roku.

Gdyby nie wyścigi samochodowe to młody Jackie prawdopodobnie zrobiłby karierę w strzelaniu do rzutek. Młody Szkot był nawet członkiem brytyjskiej kadry olimpijskiej. Nie pojechał jednak na letnie Igrzyska Olimpijskie do Rzymu w roku 1960. W tym roku, mając 21 lat, jego zainteresowania skierowały się w stronę klubowych zawodów samochodowych. Startował głównie rodzinnymi Jaguarami, następnie w serii Grand Touring. Pierwszy wyścig to start samochodem marki Porsche na torze Oulton Park właśnie w 1960 roku. Na pierwsze zwycięstwo nie trzeba było długo czekać. Jackie wygrał wyścig na torze Charterhall w Szkocji w 1961 roku prowadząc samochód Marcos-Ford. Jackie reprezentował wówczas barwy szkockiego zespołu wyścigowego Ecurie Ecosse z Edynburga. Kilka lat wcześniej dla tego zespołu ścigał się jego brat Jimmy.


Jimmy Stewart (nr 26) i Ninian Sanderson (nr 25), Jaguar Type-D, wyścig Goodwood's
Johnson Trophy Race 1954 - podwójne zwycięstwo zespołu Ecurie Ecosse

W bardzo krótkim czasie okazało się, iż Jackie Stewart ma nadzwyczajny talent do ścigania się samochodami. Dostrzegł go Ken Tyrrell, który po konsultacjach z jego bratem Jimmym zapewnił mu miejsce na rok 1963 w swoim zespole startującym w Formule 3 w mistrzostwach Wielkiej Brytanii. Ekipa Kena Tyrrella była wówczas jakby juniorskim zespołem dla zespołu Cooper ścigającego się w Formule 1.

W 1964 Tyrrell umożliwił młodemu Stewartowi również start poza granicami Wielkiej Brytanii w czempionacie europejskim. Podczas wspólnych jazd testowych nowym Cooperem F3 Stewart pokonał m.in. Bruce'a McLarena, który miał już za sobą przygodę z królewską Formułą 1 i był znacznie bardziej doświadczonym kierowcą. W Snetterton Stewart wygrał swój pierwszy w życiu wyścig Formuły 3. W pięć dni po tym zwycięstwie Stewart dostał już propozycję odbycia pierwszych jazd testowych za kierownicą samochodu Formuły 1. Odrzucił ją wówczas twierdząc, że nie jest jeszcze gotowy i ma zbyt małe doświadczenie.

Ostatecznie Stewart został mistrzem F3 w tym sezonie wygrywając prawie wszystkie wyścigi, w których brał udział. Nie ukończył tylko dwóch eliminacji - jednej z powodu defektu wozu, drugiej na skutek wypadku. Ścigał się w 1964 roku również Lotusami w Formule 2. Debiutował w wyścigu Clermont-Ferrand. Pierwsze zwycięstwo w tej kategorii wyścigowej miało miejsce w Snetterton. Dopiero później Stewart zgodził się na testy samochodem Formuły 1. Miało to miejsce przed Grand Prix Wielkiej Brytanii, oczywiście w brytyjskim zespole Lotus słynnego Colina Chapmana.


Jackie Stewart, BRM P261, Grand Prix Niemiec 1965

Jako że Ken Tyrrell nie dysponował jeszcze własnym zespołem w Formule 1, młody Stewart związał się na rok 1965 z zespołem BRM (British Racing Motors), gdzie był partnerem dla Grahama Hilla. Szkot został zakontraktowany za jedyne 4 tysiące funtów szterlingów! Już w debiutanckim wyścigu w F1 w Grand Prix Ameryki Południowej 1 stycznia zameldował się na mecie jako szósty, inkasując pierwszy punkt w klasyfikacji kierowców. W Holandii był drugi, co było jego pierwszym miejscem na podium. Spisywał się fenomenalnie przez cały sezon, odnosząc pierwsze zwycięstwo już w ósmym starcie! Było to Grand Prix Włoch na torze Monza. Pod koniec sezonu debiutant Stewart znalazł się na trzecim miejscu w klasyfikacji kierowców. Więcej punktów mieli tylko Jim Clark i Graham Hill.

Na kolejny sezon pozostał w zespole BRM i omal nie wygrał prestiżowego wyścigu w Indianapolis. Musiał jednak wycofać się z rywalizacji tuż przed linią mety, a wyścig wygrał Hill. Na pocieszenie Stewart został uznany najlepszym debiutantem tego wyścigu, otrzymując tytuł "Rookie of the Year". Z kolei w Belgii na torze Spa-Francorchamps omal nie stracił życia i tylko dzięki szybkiej interwencji Hilla uniknięto tragedii. Sezon 1966 nie był tak pomyślny jak poprzedni. Samochody BRM były nieco przestarzałe i mało konkurencyjne w walce z czołówką. Stewart w tym sezonie zawsze startował z pozycji w pierwszej dziesiątce, wygrał pierwszy wyścig sezonu, czyli Grand Prix Monako, ale później nie było już tak dobrze. Ostatecznie został sklasyfikowany na 7 miejscu mając 14 punktów.


Jackie Stewart, BRM P261, Grand Prix Belgii 1966

Rok 1967 to trzeci sezon startów w ekipie BRM, występującej po raz kolejny pod nazwą Owen Racing Organisation. Był to bardzo nieudany rok. Stewart zaliczył tylko drugie miejsce w Spa i trzecie w Le Mans. Pozostałych eliminacji nie ukończył. Zdobył tylko 10 punktów, co dało mu jedynie 9 pozycję. W tym sezonie jego partnerem nie był już Graham Hill, lecz Mike Spence. Stewart startował wówczas nie tylko w F1, ale m.in. w wyścigach Tasman Series. I tak na początku roku 7 stycznia odbyła się 14. edycja międzynarodowego wyścigu Grand Prix Nowej Zelandii na torze Pukekohe, którą Szkot wygrał przed Jimem Clarkiem startującym na Lotusie 33. Zresztą Stewart był mistrzem tej serii w roku 1966 i wicemistrzem w 1967 roku.


Jackie Stewart, BRM P115, Grand Prix Kanady 1967

W 1968 Ken Tyrrell zdecydował się w końcu podjąć ryzyko wystawienia własnego zespołu w Formule 1. Stewart opuścił więc po trzech latach BRM i został zaangażowany przez Tyrrella. Była to jedna z bardziej owocnych współpracy w dziejach F1. Przez 6 lat startów u Tyrrella Stewart był zawsze kierowcą gotowym do walki, a ze względu na swój talent był też niezwykle niebezpiecznym konkurentem dla pozostałych zawodników.

Tyrrell przez pierwsze dwa lata wykorzystywał samochody Matra, później zaś March. I dopiero w 1970 roku wystawił całkowicie własną konstrukcję pod nazwą Tyrrell 001. Przez cały ten czas, gdy w jego zespole był Stewart, auta były napędzane silnikami Ford. Był to niezwykle udany okres w karierze zawodniczej dla Stewarta. W roku 1968 wywalczył wicemistrzostwo, w kolejnym został już mistrzem. Nieco słabiej było w 1970, bo dopiero 6 miejsce i tylko 25 punktów. Ale rok 1971 i 1973 to kolejne dwa tytuły mistrzowskie, a w 1972 drugi już tytuł wicemistrza. W tym sezonie Szkot musiał jednak pauzować kilka tygodni z powodu operacji żołądka. Wtedy szybszy okazał się od niego tylko Brazylijczyk Emerson Fittipaldi.


Jackie Stewart, BRM P261, wyścig Tasman Series, Grand Prix Nowej Zelandii 1967

W 1973 roku Stewart był u szczytu formy. Coraz głośniej plotkowano jednak o tym, że zamierza zakończyć swoją karierę, co miało nastąpić w wyścigu o Grand Prix Stanów Zjednoczonych na torze Watkins Glen. I faktycznie tak się stało. To była jego setna Grand Prix w Formule 1. Ale Szkot ostatecznie nie wyjechał na start do tego wyścigu. Podczas treningu do tej eliminacji zginął jego partner z ekipy Tyrrell i jednocześnie przyjaciel - młody Francuz Francois Cevert.

Parę dni po tym wyścigu w Londynie zorganizowano niewielką uroczystość dla uhonorowania niezwykle bogatej kariery sportowej Jackiego Stewarta. Odszedł w glorii sławy po wywalczeniu trzeciego mistrzostwa. Tak samo szybko się pojawił w F1 i tak samo szybko z niej odszedł. Ale nie na zawsze. Dzięki wieloletniej współpracy z firmą Ford udało mu się w 1997 roku wystawić swój własny zespół w Formule 1.


Ken Tyrrell i Jackie Stewart, Grand Prix Wielkiej Brytanii 1969

Stewart awansował do Formuły 1 zaledwie po 5 latach od chwili pierwszego wyścigu samochodowego. Uczestniczył w 100 wyścigach Grand Prix w latach 1965-1973, wygrał 27 z nich, 11 razy był drugi, 5 razy trzeci. Zdobył 17 pole position i 15 najszybszych okrążeń, prowadził w 51 wyścigach i uzbierał 359 punktów w całej karierze. Należał do najbardziej aktywnych działaczy Grand Prix Drivers Associations, organizacji dbającej o bezpieczeństwo w wyścigach samochodowych.

W roku 1972 otrzymał order od królowej brytyjskiej. Był współtwórcą zespołu Paul Stewart Racing udzielającego się w niższych seriach wyścigowych na Wyspach Brytyjskich i w Europie. W 1996 uformował ekipę Stewart Grand Prix, której był szefem przez 3 lata. Następnie był dyrektorem w zespole Jaguar Racing w latach 1999-2000. W 2000 roku został wybrany prezydentem British Racing Drivers' Club, którą to funkcję piastował aż do tego roku. Obecnie zastąpił go na tym stanowisku inny były brytyjski mistrz świata F1, Anglik Damon Hill.


Jackie Stewart, Matra MS80, Grand Prix Hiszpanii 1969

Pomimo skromnego wykształcenia okazał się fenomenalnym sportowcem. Posiada honorowe tytuły na uczelni w Michigan w Stanach Zjednoczonych, na Glasgow Caledonian University i Heriot-Watt University w Edynburgu. Ma też prestiżowy tytuł szlachecki sir, nadany w 2001 roku. Do niedawna Stewart był jedynym kierowcą, który zapewnił tytuł mistrza świata samochodowi pochodzącemu z Francji. Sztuka ta udała się ponownie przed kilkoma miesiącami dopiero Fernando Alonso i firmie Renault. Choć i w tym wypadku można polemizować, albowiem Mild Seven Renault F1 Team ma swoją siedzibę w Enstone w Anglii i tam buduje swoje auta.

W 1972 roku Stewart ścigał się też okazjonalnie w wyścigach Can-Am na samochodach Lola oraz Fordem Capri w europejskich wyścigach samochodów turystycznych, gdzie startowali też inni kierowcy z F1, m.in. wspomniany już Francois Cevert. Jego ostatnim zwycięstwem była wygrana w Grand Prix Niemiec na Nurburgringu w 1973 roku, gdzie Tyrrell zanotował dublet na podium.


Jackie Stewart, Lola T-260, Watkins Glen, wyścig Can-Am 1971

Po rezygnacji ze ścigania Stewart został konsultantem sportowym w firmie Ford Motor Company i był odpowiedzialny m.in. za bezpieczeństwo samochodów F1. Pracował też jako komentator wyścigów NASCAR na torze Indianapolis dla jednej ze stacji telewizyjnych w Stanach Zjednoczonych w latach 70-tych i wczesnych 80-tych. Później pracował też w telewizji australijskiej jako komentator wyścigów samochodowych.


Jackie Stewart, Tyrrell 006, wyścig F1 i F5000 International Trophy na Silverstone, rok 1973

Magazyn "Sports Illustrated" przyznał mu tytuł sportowca roku 1973 ("Sportsman of the Year"). Była to wówczas pierwsza tego typu nagroda przyznana kierowcy wyścigowemu. W tym samym roku telewizja BBC Television's przyznała mu nagrodę "Sports Personality Of The Year". W 1990 roku włączono go do Międzynarodowej Listy Sław Motorsportu (International Motorsports Hall of Fame). Stewart jest jednym z patronów szkockich sportowców. Należy do grona najwybitniejszych kierowców Formuły 1 w całej jej historii. Przeszedł do historii nie tylko jako fenomenalny kierowca, ale osoba, która zrewolucjonizowała pojęcie bezpieczeństwa w wyścigach samochodowych.

Zobacz także: profil kierowcy

Źródło: AtlasF1.com, Formula1.com, GrandPrix.com, Grand Prix Hall of Fame, Wikipedia.org

Wkrótce zapraszamy na następny artykuł o wyścigowej rodzinie Stewartów: Paul Stewart - od PSR do SGP.